Europejska Rada Ochrony Danych (EROD) wraz z Europejskim Inspektorem Ochrony Danych (EIOD) (stanowisko to od 2019 r. zajmuje Wojciech Wiewiórowski) wydali wspólną opinię, w której wezwali do wprowadzenia – na poziomie przepisów unijnych – ogólnego zakazu wykorzystywania sztucznej inteligencji (Artificial Intelligence – AI) do automatycznego rozpoznawania cech biometrycznych ludzi w przestrzeni publicznej. W ich ocenie, takie narzędzia stanowić mogą znaczną i niedopuszczalną ingerencję w podstawowe prawa i wolności obywateli UE. Inicjatywę wprowadzenia takiego zakazu poparło również wiele organizacji społecznych. Wspólna reakcja EROD i EIOD ma związek z przedstawionym przez Komisję Europejską (KE) projektem przepisów dotyczących sztucznej inteligencji (Artificial Intelligence Act – AIA).
Zbyt duża ingerencja
EROD i EIOD wskazali, że umożliwienie stosowania – bazującej na AI – identyfikacji biometrycznej w przestrzeni publicznej prowadzić może do tak znacznej ingerencji w podstawowe prawa i wolności obywateli UE, że będzie można wręcz powiedzieć o zakwestionowaniu ich istoty. W ich ocenie, rozwiązaniem chroniącym interesy obywateli jest wprowadzenie ogólnej regulacji, która w praktyce zakazywałaby stosowania AI do identyfikacji twarzy, chodu, odcisków palców, DNA, brzmienia głosu, a także wszelkich innych danych biometrycznych użytych w dowolnym kontekście.
Zbyt dużo wyjątków
Zauważa się, że proponowane przez KE przepisy AIA – co do zasady – zakazują zdalnej identyfikacji biometrycznej osób fizycznych w miejscach publicznych w czasie rzeczywistym. Twórcy opinii zwrócili jednak uwagę, że projektowane przepisy zawierają zbyt dużo luk prawnych, co w praktyce może znacznie osłabić tę zasadę. Jako przykład, wskazuje się np. zaproponowane w AIA liczne bardzo szerokie wyłączenia spod przedmiotowego zakazu w zakresie – szeroko rozumianej – działalności organów ścigania. W ocenie EROD i EIOD niezbędne jest przyjęcie na poziomie UE bardziej rygorystycznego podejścia do tej regulacji prawnej.
Potencjalne zagrożenie dla ochrony danych
Twórcy opinii zwrócili uwagę, że stosowanie wskazanej technologii może potencjalnie naruszyć regulacje prawne z zakresu ochrony danych osobowych. Głównie zwrócili oni uwagę, że wprowadzenie AIA w obecnym kształcie może prowadzić do przetwarzania przez określone podmioty nieograniczonej i nieadekwatnej ilość danych osobowych obywateli UE, co w efekcie może m.in. spowodować naruszenie przez nich zasady proporcjonalności. EROD i EIOD wskazali, że w projektowanych przepisach w dalszym ciągu nie rozwiązano problemu właściwego spełnienia obowiązków informacyjnych wobec osób fizycznych, jak również skutecznej i terminowej realizacji ich uprawnień w zakresie ochrony danych osobowych. Zwrócili oni również uwagę, że projekt AIA nie zawiera regulacji zakazujących kategoryzacji biometrycznej osób fizycznych, tj. wykorzystywania AI do grupowania określonych osób ze względu m.in. na pochodzenie etniczne, płeć, orientację polityczną lub seksualną, co w świetle Karty Praw Podstawowych UE jest niedopuszczalne.
ICO odmiennie niż EROD i EIOD
Na temat tej sprawy wypowiedział się brytyjski organ ds. ochrony danych osobowych (The Information Commissioner’s Office – ICO). Regulator wyraził głębokie zaniepokojenie niewłaściwym i lekkomyślnym wykorzystywaniem w przestrzeni publicznej zaawansowanej technologii rozpoznawania twarzy w czasie rzeczywistym. Nie przyłączył się on jednak do inicjatywy wprowadzenia ogólnego zakazu używania przedmiotowej technologii. Co więcej, wydał on opinię, która służyć ma jako pomoc dla podmiotów, które chcą wdrożyć stosowanie technologii opartych o cechy biometryczne. ICO zwrócił uwagę, że organizacje wykorzystujące takie narzędzia będą musiały wykazać, że w określonym przypadku stosowanie wskazanej technologii jest konieczne, sprawiedliwe i proporcjonalne, jak również, że inne – mniej inwazyjne narzędzia – są w danym przypadku mniej skuteczne.
Wspólny list otwarty
7 czerwca br. ponad 200 organizacji społecznych, do których przynależy wielu aktywistów, badaczy oraz technologów z aż 55 krajów, podpisało list otwarty wzywający właściwe organy do wprowadzenia bezwzględnego zakazu stosowania technologii biometrycznej w przestrzeni publicznej, zarówno przez organy państwowe, jak i podmioty prywatne. Jednocześnie, sygnatariusze listu wezwali do wstrzymania wszelkich inwestycji publicznych, które związane są z wykorzystywaniem technologii biometrycznych w celach masowego i dyskryminującego nadzoru obywateli.
Pełna treść AIA: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1623335154975&uri=CELEX%3A52021PC0206
Pełna treść opinii EIOD i EROD: edpb-edps_joint_opinion_ai_regulation_en.pdf (europa.eu)
Pełna treść opinii ICO: ico-opinion-the-use-of-lfr-in-public-places-20210618.pdf
Treść listu otwartego: Final version of ban biometric surveillance statement – ENG (accessnow.org)
Źródło:
