W jednej z podwarszawskich szkół podstawowych doszło do bulwersującego zdarzenia. Grupa uczniów, wykorzystując oprogramowanie informatyczne, wygenerowała fałszywe, nagie zdjęcia koleżanki. Zdjęcia były następnie rozpowszechniane pomiędzy uczniami. W sprawę zaangażował się Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO), zawiadamiając organy ścigania. W ocenie regulatora, działania uczniów mogą wypełniać znamiona przestępstw związanych z bezprawnym przetwarzaniem danych osobowych oraz dziecięcą pornografią.
Prezes UODO publikuje komunikat
Prezes UODO opublikował komunikat, w którym poinformował o niepokojących i skandalicznych wydarzeniach, które rozegrały się w jednej ze szkół podstawowych pod Warszawą. Uczniowie tej szkoły wygenerowali nagie zdjęcia jednej ze swoich szkolnych koleżanek przy wykorzystaniu określonej aplikacji. Fałszywe zdjęcia były następnie rozpowszechniane pomiędzy uczniami szkoły. Dodatkowo, uczniowie wykorzystali portal społecznościowy Instagram, żeby zachęcać inne osoby do podejmowania podobnych działań.
Reakcja Prezesa UODO
Prezes UODO uznał, że w tej sytuacji zastosowanie mogą znaleźć przepisy karne. Organ nadzorczy złożył więc na Policję zawiadomienie o podejrzeniu popełnieniu przestępstwa. Według regulatora czyny popełnione przez uczniów nie tylko wyczerpują znamiona przestępstwa z ustawy o ochronie danych osobowych, ale też mogą zostać zakwalifikowane jako produkcja i dystrybucja pornografii dziecięcej.
Art. 107 ustawy o ochronie danych osobowych
Artykuł 107 ustawy o ochronie danych osobowych, to najważniejszy z prawnokarnych instrumentów ochrony danych osobowych. Penalizuje on bezprawne przetwarzanie danych. Przepis przewiduje karę nawet 2 lat pozbawienia wolności, a w przypadku typu kwalifikowanego, polegającego na przetwarzaniu danych szczególnej kategorii, kara ta może wzrosnąć aż do 3 lat. W zawiadomieniu złożonym do Policji, Prezes UODO stwierdził, że niewątpliwie doszło do przetwarzania wizerunku pokrzywdzonej w sposób głęboko naruszający jej prywatność i stanowiący zagrożenie dla jej elementarnych interesów. Regulator nieokreślił, czy w jego ocenie doszło do wypełnienia znamion kwalifikowanego typu przestępstwa określonego w art. 107 ustawy o ochronie danych osobowych. Biorąc jednak pod uwagę, że danymi szczególnej kategorii są, m.in. dane o seksualności, nie można tego wykluczyć.
Art. 202 Kodeksu Karnego
Pokrzywdzoną była osoba małoletnia, w związku z czym dystrybucja nagich zdjęć z jej udziałem – nawet fałszywych – może zostać zakwalifikowana jako wypełnienie znamion art. 202 Kodeksu Karnego. Przepis ten penalizuje, m.in. produkcję i dystrybucję pornografii dziecięcej. Przytoczone przez Prezesa UODO orzecznictwo Sądu Najwyższego, wskazuje, że dla zakwalifikowania danego materiału jako pornografii dziecięcej, nie jest konieczna jego autentyczność. Warto zwrócić uwagę, że produkcja i dystrybucja pornografii dziecięcej jest przestępstwem zagrożonym karą od 2 do 5 lat pozbawienia wolności.
Czy sprawcy poniosą odpowiedzialność?
Brak jest dokładnych informacji na temat wieku sprawców, niemniej, jako że są to najprawdopodobniej uczniowie szkoły podstawowej, można założyć, że odpowiadać będą na podstawie ustawy o resocjalizacji i wspieraniu nieletnich. Kodeks karny nie przewiduje bowiem możliwości, żeby osoba nieletnia odpowiadała za czyny z wspomnianych wyżej artykułów jak osoba dorosła. Jeśli rzeczywiście tak będzie, wśród konsekwencji grożących uczniom można wskazać, m.in. pobyt w zakładzie poprawczym. Wyrok w podobnej sprawie zapadł w styczniu 2025 roku, kiedy uczniowie szkoły średniej wykorzystali AI do połączenia wizerunku koleżanki ze zdjęciem aktorki filmów pornograficznych. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ograniczył się jednak wtedy do upomnienia sprawców.
Opinie ekspertów
Z racji na jej bulwersujący charakter, sprawa ta została szeroko skomentowana przez ekspertów, nie tylko w kontekście możliwej odpowiedzialności karnej sprawców, ale też szerzej – z punktu widzenia systemowych problemów związanych ze sztuczną inteligencją.
Radca prawny Tomasz Osiej, zapytany w kontekście niniejszej sprawy o to czy przepisy nadążają za zmianami technologicznymi, wskazał, że:
„Przepisy mamy, ale ta technologia jest tak diabelnie niebezpieczna, oczywiście, przydatna, ale tak niebezpieczna, że ludzi trzeba po prostu edukować (…) Młody człowiek wie, że jeżeli dokona napaści i zabierze komuś pięć złotych, to to jest złe. Jeżeli weźmie nóż albo inne niebezpieczne narzędzie i będzie wiedział, że to jest niebezpieczne dla zdrowia, życia drugiej osoby, to wie że popełnia poważne przestępstwo. Trzeba tak wyedukować dzieci, żeby wiedziały, że zrobienie czegoś takiego nie mieści się w pojęciu dowcipu, tylko to jest niebezpieczne i szkodliwe, dla osoby której to dotyczy i to jest bardzo poważna rzecz. Trzeba edukować w domach, szkołach, w mediach społecznościowych.”
Niepokojące wnioski
Z tej sprawy płynie szereg niepokojących wniosków. Przede wszystkim, coraz powszechniejsze i łatwiejsze do tworzenia stają się tzw. deepfake’i, to jest przerobione nagrania i zdjęcia mające zawierać wizerunek innej osoby. Szeroka dostępność i prostota stosowania tej technologii staje się naprawdę niepokojąca. Obrazuje to chociażby ta sprawa – fałszywe zdjęcie zostało spreparowane przez uczniów szkoły podstawowej z użyciem gotowej, dostępnej w Internecie aplikacji. Pokazuje to jak groźne mogą być sytuacje, kiedy dziecko uzyska dostęp do tak potężnych i potencjalnie niebezpiecznych narzędzi. Rozszerzanie i upraszczanie dostępu do nowych technologii, nieuchronnie będzie prowadziło do zwiększania się przypadków nieodpowiedzialnego wykorzystania ich przez dzieci. Zarówno rodzice, legislatorzy, jak i twórcy narzędzi informatycznych, powinni głęboko zastanowić się co mogą zrobić, żeby ograniczyć występowanie takich sytuacji w przyszłości.
Źródła:
https://www.uodo.gov.pl/pl/138/3727
