Wdrożenie unijnej dyrektywy o sygnalistach do polskiego systemu prawnego jest znacznie opóźnione, pierwotnie przepisy miały wejść w życie 17 grudnia 2021 r. Mamy już 2023 r. a prace nad ustawą o sygnalistach wciąż trwają. 25 maja opublikowana została kolejna wersja ustawy, nie wiadomo jednak, czy będzie ona ostateczna.
Sygnaliści – czyli kto?
Na wstępie należy przypomnieć, jakie są cele ustawy o sygnalistach. Nadrzędnym zamierzeniem jest wprowadzenie systemu ochrony osób zgłaszających nieprawidłowości w organizacji, czyli tytułowych sygnalistów. Przepisy mają dotyczyć nie tylko podmiotów publicznych, ale również przedsiębiorców.
RPO wyłączony
W porównaniu z wersją ustawy z lipca 2022 r. zmieniło się sporo ważnych przepisów. Po pierwsze wyłączono udział Rzecznika Praw Obywatelskich z procesu ochrony sygnalistów. Do RPO dotychczas można było dokonywać „zewnętrznych” zgłoszeń naruszeń prawa. Obecnie takie powiadomienie zewnętrzne można realizować wyłącznie poprzez organy publiczne, jak również poprzez Państwową Inspekcję Pracy. Niezmienione pozostały przepisy regulujące zakres naruszeń prawa, których dotyczy ustawa.
Zgłoszenie naruszenia
Kolejną zmianą są przesłanki, jakie muszą być spełnione przez zgłaszaną informację, aby sygnalista był objęty ochroną. Wcześniej musiały istnieć uzasadnione podstawy, by sądzić że informacja ta jest prawdziwa w momencie zgłoszenia oraz, że dotyczy naruszenia prawa. W najnowszej wersji aktu dodano, że taka informacja musi dotyczyć interesu publicznego. Jednakże w ustawie nie jest wyjaśnione, co ma stanowić taki interes publiczny. Ponadto przedłużono okres przechowywania danych osobowych związanych ze zgłoszeniem naruszenia z 12-15 miesięcy do 3 lat. Dodatkowo w zgłoszeniu zewnętrznym dodano, że naruszenie, które może stanowić przestępstwo, zgłasza się policji.
Dyrektywa o ochronie sygnalistów – przedmiot, zakres, praktyczne problemy
Przepisy karne
Wprowadzono również zmiany dotyczące przepisów karnych – które zostały zaostrzone. Osobie uniemożliwiającej dokonanie zgłoszenia przez sygnalistę grozi teraz grzywna, kara ograniczenia lub pozbawienia wolności do roku. Jeśli ten czyn dokonano stosując przemoc, groźbę lub podstęp, tej osobie grozi pozbawienie wolności do lat 3. Natomiast złagodzono karę za zgłoszenie informacji, która była nieprawdziwa wedle wiedzy zgłaszającego. Obecnie grozi za to grzywna, ograniczenie albo pozbawienie wolności do lat 2.
Terminy
Wedle przepisów ustawy do 17 grudnia 2023 r. podmioty zatrudniające co najmniej 50 osób, a nie więcej niż 249, będą miały czas na ustalenie procedury wewnętrznej dotyczącej sygnalistów. Zaś pozostałe podmioty, czyli:
- Organizacje zatrudniające co najmniej 250 osób
- Podmioty publiczne
- Podmioty prawne wykonujące działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska
będą miały 2 miesiące na wdrożenie swoich procedur.
Kiedy ustawa wreszcie wejdzie w życie?
Wszystko wskazuje na to, że projekt ustawy jest na końcowym etapie prac. Ostatnie zmiany nie modyfikują znacząco systemu ochrony sygnalistów, nie należy zatem spodziewać się rewolucji w projekcie.
Źródło: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12352401/katalog/12822867#12822867
Chcesz zadać pytania ekspertom? Nie wiesz od czego rozpocząć przygotowania do wdrożenia przepisów przyszłej ustawy o ochronie sygnalistów?
