Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO), wystąpił do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA) w związku z wątpliwościami dotyczącymi obowiązujących przepisów dotyczących dostępu do dokumentów osób zmarłych. Zdaniem RPO, obecne przepisy są niejednoznaczne, a praktyka organów administracji i sądów administracyjnych jest na tyle niejednolita, że podważa zaufanie do państwa i stanowionego przez nie prawa. MSWiA w odpowiedzi wskazał, że trwają już prace legislacyjne nad uproszczeniem i ujednoliceniem zasad dostępu do tych dokumentów.
Dane osób zmarłych
Dane osób zmarłych nie są objęte reżimem regulacyjnym RODO. Nie oznacza to jednak, że ich przetwarzanie może odbywać się w sposób całkowicie dowolny. Bardzo często razem z danymi o osobach zmarłych, przetwarzane są bowiem dane osób żywych. Warto wspomnieć tu sprawę domu pogrzebowego, który zagubił dokumentację związaną z pochówkami. W tej sprawie, dokumenty odnosiły się przede wszystkim do osób zmarłych, ale znajdowały się w nich też dane osób żywych powiązanych ze zmarłymi, np. osób płacących za pogrzeb.
Dane osób zmarłych są też często objęte regulacjami o charakterze administracyjnym. W przedmiotowej sprawie, dyskutowaną regulacją jest ustawa o dowodach osobistych, określająca zasady udostępnienia dokumentacji związanej z dowodami osobistymi. Brak jest odrębnych przepisów na temat pozyskiwania dokumentacji osób zmarłych, w związku z czym kwestia ta objęta jest identycznymi regulacjami co pozyskiwanie dokumentacji dotyczącej osób żywych.
Wątpliwości RPO
Zgodnie z ustawą o dowodach osobistych, inne podmioty – w tym bliscy osoby zmarłej – są uprawnieni do wglądu w dokumentację, jeśli wykażą interes prawny. Zdaniem RPO, taka regulacja prawna jest niewystarczająca, gdyż wykazanie interesu prawnego w wielu wypadkach może okazać się niemożliwe. Jeśli celem pozyskania dokumentacji jest kultywowanie pamięci przodków, bądź badania nad historią rodziny, identyfikacja odpowiedniego interesu prawnego staje się problematyczna. Wykazanie takiego interesu jest trudne w praktyce i nie zawsze jest on uznawany przez organy administracji. Zdaniem RPO, niejednolitość praktyki organów administracji i sądów administracyjnych, wskazuje na problematyczny charakter przepisów, na tyle niejasnych, że nie wykształciła się jedna, wiodąca interpretacja.
Niezbędne zmiany w przepisach
Zdaniem RPO i przytaczanych przez niego orzeczeń sądów administracyjnych, rozwiązanie tego problemu jest niemożliwe na poziomie orzecznictwa i wymaga interwencji legislacyjnej. RPO skierował do MSWiA pismo, w którym zaproponował uproszczenie i zliberalizowanie dostępu do dokumentów osób zmarłych dla najbliższej rodziny. Według propozycji RPO, powinna zostać wyodrębniona kategoria bliskich krewnych, która, w przeciwieństwie do innych osób, nie powinna musieć wykazywać interesu prawnego.
MSWiA odpowiedział, że problem był przedmiotem analiz, a sam przepis jest jednym z wielu, które mają być znowelizowane ustawą o optymalizacji niektórych spraw obywatelskich. Prace nad ustawą rozpoczęły się w marcu tego roku. Rozwiązanie przyjęte przez resort jest właściwie identyczne z tym zaproponowanym przez RPO i również przewiduje uproszczenie dostępu dla najbliższej rodziny, poprzez zniesienie wymogu wykazania interesu prawnego.
Źródło:
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-dokumenty-zmarlych-bliskich-dostep-problemy-mswia
