Media donoszą, że osoba, która poinformowała o nieprawidłowościach w Instytucie Pileckiego, została odwołana ze stanowiska, gdyż kopia wysłanego do Ministerstwa kultury zgłoszenia o nieprawidłowościach została przekazana osobie, której dotyczyło to zgłoszenie. Sygnalistka miała zostać poinformowana o tym, że w związku ze zgłoszeniem przysługuje jej ochrona przewidziana w ustawie o sygnalistach. Ministerstwo utrzymuje jednak, że zgłoszeniu nie przysługiwała ochrona, gdyż została ona przyznana przez pracownika nie mającego ku temu odpowiednich uprawnień. Ponadto, w ocenie Ministerstwa, zgłoszenie nie spełniało wymogów merytorycznych i jako takie nie mogło zostać objęte ochroną na gruncie przepisów o ochronie sygnalistów. Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO) poinformował za pośrednictwem platformy X, że zdecydował się wszcząć z urzędu postępowanie w celu wyjaśnienia sprawy możliwości naruszenia ochrony danych osoby składającej zawiadomienie.
Odwołanie ze stanowiska po zgłoszeniu nieprawidłowości
Instytut Pileckiego, to jedna z instytucji podlegających pod resort kultury. W kwietniu tego roku, kierowniczka niemieckiego oddziału tego instytutu, poinformowała Ministerstwo kultury o nieprawidłowościach związanych ze sprawowaniem funkcji przez dyrektora Instytutu. Według zgłaszającej, dyrektor działał nie tylko na szkodę Instytutu, ale też na szkodę państwa polskiego. W odpowiedzi na jej zgłoszenie, jeden z urzędników resortu, poinformował ją o przyznaniu jej ochrony na podstawie przepisów o ochronie sygnalistów. Mimo tego faktu, kopia zgłoszenia nieprawidłowości została przekazana do dyrektora Instytutu, a następnie autorka zgłoszenia została odwołana ze stanowiska.
Zdaniem resortu kultury – ochrona nie przysługuje
Ministerstwo kultury tłumaczy, że zgłoszenie – wbrew informacjom przekazanym sygnalistce – nie było objęte ochroną przewidzianą w przepisach o ochronie sygnalistów. Resort wskazał, że pracownik, który poinformował o przyznaniu ochrony nie miał do tego odpowiednich kompetencji, a samo zgłoszenie nie spełniało wymogów merytorycznych niezbędnych dla przyznania takiej ochrony.
Stanowisko Ministerstwa zostało powszechnie skrytykowane w mediach, jako oparte o wadliwą interpretację przepisów prawa. Wskazuje się bowiem m.in., że ochrona przyznawana sygnaliście, przysługuje od chwili złożenia zgłoszenia, niezależnie od merytorycznej słuszności samego zgłoszenia. Podnosi się również, że nawet jeśli zarzuty okażą się niezasadne, zgłaszającemu przysługuje ochrona jeśli istniały uzasadnione podstawy do zgłoszenia nieprawidłowości. Jeśli natomiast zgłaszającemu nie przysługuje ochrona, powinien on zostać o tym poinformowany. Warto zwrócić uwagę, że wątpliwości w zakresie postępowania resortu ma również Prezes UODO, który poinformował o wszczęciu postępowanie związanego z ujawnieniem danych sygnalisty. Organ nadzorczy poinformował, że UODO zwróci się do Ministerstwa kultury o przekazanie stosownych wyjaśnień w tej sprawie.
Nie pierwszy przypadek ujawnienia tożsamości sygnalisty
Nie jest to pierwszy przypadek ujawnienia danych sygnalisty w administracji publicznej. W 2024 Minister Nauki ujawnił tożsamość autorki zgłoszenia na Uniwersytecie Szczecińskim, również argumentując, że zgłoszeniu nie przysługiwała ochrona z ustawy o ochronie sygnalistów.
Warto znać podstawowe pojęcia związane z ochroną sygnalistów
W kontekście tej sprawy, warto przypomnieć podstawowe pojęcia i definicje wynikające z przepisów ustawy o ochronie sygnalistów. Wiedza w zakresie tego, kto jest sygnalistą, czy też kiedy i od jakiego momentu nabywa się ochronę przewidzianą dla sygnalistów, może być kluczowa dla osób, które chcą zgłosić nieprawidłowości. Poniżej prezentujemy kluczowe terminy związane z ochroną sygnalistów:
| Sygnalista | „Sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą, w tym (…)” | Artykuł 4 ustęp 1 ustawy o ochronie sygnalistów |
| Zgłoszenie | „należy przez to rozumieć ustne lub pisemne zgłoszenie wewnętrzne lub zgłoszenie zewnętrzne, przekazane zgodnie z wymogami określonymi w ustawie;” | Artykuł 2 punkt 15 ustawy o ochronie sygnalistów |
| Zgłoszenie wewnętrzne
i Zgłoszenie zewnętrzne |
„należy przez to rozumieć ustne lub pisemne przekazanie podmiotowi prawnemu informacji o naruszeniu prawa”
i „należy przez to rozumieć ustne lub pisemne przekazanie Rzecznikowi Praw Obywatelskich albo organowi publicznemu informacji o naruszeniu prawa” |
Artykuł 2 punkty 16 i 17 ustawy o ochronie sygnalistów |
| Od kiedy sygnalista podlega ochronie? | „Sygnalista podlega ochronie określonej w przepisach rozdziału 2 od chwili dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, pod warunkiem że miał uzasadnione podstawy sądzić, że informacja będąca przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego i że stanowi informację o naruszeniu prawa.” | Artykuł 6 ustawy o ochronie sygnalistów |
| Na czym polega ochrona sygnalisty? | „Wobec sygnalisty nie mogą być podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań.” | Artykuł 11 ustawy o ochronie sygnalistów |
| Czym są działania odwetowe? | „bezpośrednie lub pośrednie działanie lub zaniechanie w kontekście związanym z pracą, które jest spowodowane zgłoszeniem lub ujawnieniem publicznym i które narusza lub może naruszyć prawa sygnalisty lub wyrządza lub może wyrządzić nieuzasadnioną szkodę sygnaliście, w tym bezpodstawne inicjowanie postępowań przeciwko sygnaliście” | Artykuł 2 punkt 2 ustawy o ochronie sygnalistów |
| Ochrona danych osobowych sygnalisty | „Dane osobowe sygnalisty, pozwalające na ustalenie jego tożsamości, nie podlegają ujawnieniu nieupoważnionym osobom, chyba że za wyraźną zgodą sygnalisty” | Artykuł 8 ustęp 1 ustawy o ochronie sygnalistów |
Źródła:
https://wiadomosci.wp.pl/jest-reakcja-prezesa-uodo-na-skandal-opisany-przez-wp-7193133287955040a
