Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) wspierany przez Rzecznik Praw Dziecka (RPD), zaproponował rozszerzenie przepisów kodeksu karnego o przepisy penalizujące tzw. stalking zbiorowy. Znamiona nowego przestępstwa mają obejmować uporczywe nękanie prowadzone wspólnie, również bez porozumienia, przez co najmniej trzy osoby. Propozycja została sformułowana przede wszystkim z myślą o uporczywym nękaniu osób najbardziej narażonych (dzieci i młodzież), odbywającym się w Internecie.
Stalking zbiorowy
Od paru lat RPO w swoich wystąpieniach adresuje problem stalkingu prowadzonego przez grupę osób, których czynności łącznie składają się na uporczywe nękanie, tj. naruszenie sfery prywatności wzbudzające u ofiary poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia. Obecnie taka sytuacja jest kłopotliwa normatywnie, gdyż – jeśli osoby zaangażowane nie działają w porozumieniu – w praktyce niemożliwe jest pociągnięcie kogokolwiek do odpowiedzialności karnej. Już w 2020 roku RPO zwracał uwagę na słabość tego przepisu w kontekście rażących praktyk stosowanych przez różnego rodzaju firmy windykacyjne. Wystąpienie to nie doprowadziło wówczas do podjęcia prac legislacyjnych. We wrześniu RPO wystąpił z kolejną propozycją zmiany przepisów w tym zakresie. Tym razem sugerowane zmiany mają być wymierzone przede wszystkim w problem stalkingu prowadzonego w Internecie, w tym m.in. w mediach społecznościowych.
Propozycja RPO
RPO zwrócił uwagę, że w przypadku nękania w Internecie, mamy do czynienia z sytuacją, w której poszczególne osoby – mimo braku porozumienia – uczestniczą w szerszej aktywności większej grupy osób mającej na celu poniżenie, zastraszenie lub uprzykrzenie codziennego funkcjonowania innej osoby. Mimo że działania tych osób w efekcie mogą skutkować uporczywym nękaniem, to każdej z tych osób trudno jest przypisać wypełnienia znamion przestępstwa uporczywego nękania. Ewentualne ściganie w takiej sytuacji jest możliwe wyłącznie na podstawie przepisów o zniesławieniu, zniewadze bądź groźbie karalnej.
Dlatego też RPO zaproponował wprowadzenie do artykułu 190a kodeksu karnego nowej jednostki redakcyjnej w brzmieniu:
1a) Tej samej karze podlega, kto bierze czynny udział w uporczywym nękaniu innej osoby lub osoby dla niej najbliższej wiedząc, że jego uczestnicy wspólnymi siłami wzbudzają u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie naruszają jej prywatność.
Nowy przepis miałby zatem wykorzystywać konstrukcje normatywne analogiczne do tych dotyczących przestępstwa czynnego udziału w zbiegowisku (art. 254 kodeksu karnego).
Poparcie RPD
RPO podniósł, że najbardziej narażone na negatywne konsekwencje stalkingu internetowego są dzieci, w przypadku których konsekwencje nękania mogą być szczególnie dotkliwe i mogą obejmować np. depresję czy też prowadzić do myśli samobójczych. Z argumentacją RPO zgodziła się RPD, która udzieliła swojego pełnego poparcia w tym zakresie. Rzecznik zwróciła uwagę, że z roku na rok RPD otrzymuje coraz więcej skarg związanych z prześladowaniem małoletnich w Internecie. W dzisiejszych czasach przemoc rówieśnicza coraz częściej ma postać właśnie nękania w Internecie, w związku z czym wprowadzenie takiego przepisu wydaje się koniecznością.
