Badania trzeźwości pracowników przez pracodawców – czy w końcu będzie możliwe?

Redakcja

3 lata ago

W połowie zeszłego roku miał miejsce tragiczny wypadek. Pełen ludzi miejski autobus, przebijając bariery, spadł z wiaduktu trasy S8 w Warszawie. W jego wyniku jedna osoba zmarła, a kilkadziesiąt zostało rannych. Niezwłocznie po wypadku pojawiły się spekulacje, że kierowca mógł być nietrzeźwy, a po kilku dniach okazało się, że był pod wpływem substancji psychotropowych. Wielu z nas zadawało sobie pytanie czy stan trzeźwości kierowców nie powinien być badany przed przystąpieniem do pracy? Jednak w obecnym stanie prawnym nie jest to takie oczywiste, ale niedługo może się to zmienić.

W ocenie UODO

Jak wynika z komunikatu Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO) z dnia 27 czerwca 2019 r. „[w] opinii organu ds. ochrony danych osobowych nie ma podstawy prawnej, która umożliwiłaby pracodawcom samodzielną kontrolę pracowników alkomatem”. Kontrola trzeźwości pracownika przez pracodawcę możliwa jest jedynie w przypadku wyrażenia zgody przez pracownika. Jednocześnie organ zapewnił, że dostrzega potrzebę umożliwienia kontrolowania stanu trzeźwości pracowników w niektórych branżach. Jednak wszystkie takie inicjatywy muszą zostać przeanalizowane pod względem zapewnienia prawa do prywatności i godności pracownika.

Działania Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorstw

W odpowiedzi na komunikat UODO, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorstw zwrócił się do Ministra Pracy i Polityki Społecznej z wnioskiem o objaśnienie prawne art. 17 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz art. 22^1b ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy. Oba przepisy zostały wskazane przez UODO jako podstawy stanowiska co do możliwości kontrolowania stanu trzeźwości pracowników. Rzecznik w swoim wniosku poprosił o wskazanie „czy dane dotyczące stanu trzeźwości pracownika są danymi osobowymi o stanie zdrowia, a zatem, czy ich przekazanie możliwe jest wyłącznie z inicjatywy pracownika”.

Rzecznik nie ograniczył się tylko do przesłania ww. wniosku, ale również powołał Zespół Roboczy ds. kontroli trzeźwości w miejscu pracy przy Radzie Przedsiębiorców. Prace Zespołu skupiły się m.in. na działaniach mających na celu uchwalenie podstaw prawnej, „która określi procedurę badania trzeźwości w miejscu pracy zarówno na żądanie pracodawcy jaki i samego pracownika”.

Projekt przepisów

Niedawno w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów został zamieszczony projekt UD211. Projekt ustawy przewiduje nowelizację przepisów Kodeksu pracy oraz ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Główne zmiany dotyczą Kodeksu pracy i mają polegać w szczególności na:

„określeniu podstaw prawnych umożliwiających pracodawcy wprowadzenie – ze względu na określony prawem cel – wyrywkowych kontroli trzeźwości pracowników lub kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu w ich organizmach, a także określeniu zasad przeprowadzania takich kontroli;
w zakresie obowiązku pracodawcy niedopuszczenia pracownika do wykonywania pracy:

utrzymaniu regulacji obecnie obowiązującej w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy,
wprowadzeniu regulacji nakładającej na pracodawcę taki obowiązek w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu lub zażywał taki środek w czasie pracy,
wprowadzeniu regulacji nakładającej na pracodawcę taki obowiązek w przypadku, gdy prewencyjna kontrola trzeźwości wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika lub prewencyjna kontrola na obecność środka działającego podobnie do alkoholu, wykaże obecność takiego środka w organizmie pracownika.

określeniu podstaw do przeprowadzania badania w celu ustalenia obecności alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu w organizmie pracownika przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego;
wprowadzeniu możliwości odpowiedniego zastosowania wskazanych powyżej rozwiązań do pracodawców organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osoby prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą;
uzupełnieniu katalogu przesłanek uzasadniających nałożenie na pracownika kary upomnienia, kary nagany lub kary pieniężnej o przypadki stawienia się do pracy w stanie po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu lub zażywanie takiego środka w czasie pracy.”

Jednocześnie projekt przewiduje uchylenie art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Regulacje zawarte w ww. artykule zostaną przeniesione do Kodeksu pracy, tak by w jednym akcie prawnym znajdowały się wszystkie regulacje dotyczące tej problematyki.

Projekt ustawy dowodzi, że ustawodawca dostrzegł braki w obowiązujących przepisach prawa i zamierza dokonać zmian, których domagało się nie tylko pracodawcy, ale również eksperci zajmujący się ochroną danych osobowych. Po nowelizacji przepisów, pracodawcy nie tylko będą mieć podstawy do badania stanu trzeźwości pracowników, ale także badania stanu po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu np. środków psychotropowych. Przyjęcie projektu zaplanowano na trzeci kwartał bieżącego roku.