Od 17 listopada każdy pełnoletni obywatel RP może zastrzec swój numer PESEL w specjalnym rejestrze. Skutkiem takiego zastrzeżenia jest zabezpieczenie przez ewentualnym zaciągnięciem zobowiązania np. kredytu, przez podających się za nas oszustów. Jak można to zrobić?
Nowa ustawa
Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości umożliwia zastrzeżenie numeru PESEL. Nowe przepisy mają na celu zwalczanie działań takich jak wyłudzanie środków finansowych przez zaciąganie kredytów w imieniu nieświadomej osoby. Dodatkowo regulacje te mają być skierowane przeciw zjawisku znanym jako SIM swapping, czyli fałszowania karty SIM w celu nielegalnego autoryzowania transakcji.
Jak zastrzec numer PESEL?
Aby zastrzec swój numer PESEL, można skorzystać z usług dostępnych na portalu obywatel.gov.pl lub za pomocą aplikacji mObywatel. Dodatkowo istnieje możliwość złożenia wniosku o zablokowanie numeru PESEL w placówce bankowej lub pocztowej. Alternatywnie, można zgłosić zastrzeżenie numeru PESEL w dowolnym urzędzie gminy.
Ponadto każdy obywatel oprócz zastrzeżenia numeru PESEL, będzie mógł cofnąć zastrzeżenie oraz uzyskać informacje, czy jego dane są przetwarzane w tym rejestrze.
Nadgorliwość nie popłaca
Każdy kto zastrzeże swój numer PESEL i później zechce wypłacić większą sumę w banku (kwotę przekraczającą trzykrotność minimalnego wynagrodzenia), może napotkać trudności. Bank nie zrealizuje takiej transakcji w przypadku, gdy dokonaliśmy zastrzeżenia. Istnieje możliwość jego cofnięcia, ale nawet gdy zrobimy to w banku, to nie od razu będziemy mogli dokonać wypłaty. Zastrzeżenie numeru PESEL powinno się przy tym wiązać z faktem np. utraty dowodu osobistego lub wycieku naszych danych. Nie warto zastrzegać więc na zapas, gdyż później możemy napotkać problemy przy części czynności.
Skutki od czerwca
Dla wyznaczonych podmiotów obowiązki wynikające z tej ustawy nie zaczęły jeszcze obowiązywać. Dopiero od 1 czerwca 2024 roku banki, instytucje kredytowe oraz notariusze będą zobowiązani do weryfikacji rejestrów w celu sprawdzenia – czy numer PESEL danej osoby został zastrzeżony – przed zawarciem umowy lub podjęciem określonej czynności. Zgodnie z regulacją, obywatele nie poniosą odpowiedzialności za zobowiązania, które zostały zaciągnięte bez ich zgody pomimo istniejącego zastrzeżenia.
Obywatele będą też mieli możliwość dokonywania zastrzeżeń lub ich odwoływania, jednak konsekwencje prawne będą miały miejsce dopiero w przypadku zdarzeń po 1 czerwca 2024 roku.
Lepsza ochrona, na którą trzeba jeszcze poczekać
Nadchodząca możliwość zastrzegania numeru PESEL na pewno pozwoli zapobiec wielu negatywnym skutkom kradzieży tożsamości. Krytykowane jest przy tym rozwiązanie, zgodnie z którym system ten będzie faktycznie działał dopiero od czerwca 2024 r., niemniej jednak banki oraz inne zobowiązane instytucje potrzebują czasu, aby wdrożyć procedury weryfikacyjne.
Źródła:
https://www.gov.pl/web/gov/zastrzez-swoj-numer-pesel-lub-cofnij-zastrzezenie
https://www.gov.pl/web/gov/uzyskaj-zaswiadczenie-o-swoich-danych-z-rejestru-zastrzezen-numerow-pesel